Nükleer Tedarikçiler Grubu, nükleer silahlanmanın yayılmasını, nükleer teknolojinin ihracatı için temel kurallar getirerek kontrol altına almak isteyen nükleer tedarikçi ülkelerden oluşur. Bu kurallar, her katılımcı hükümetin kendi ulusal müktesebatı üzerinden uygulanır. NSG, Hindistan’ın 1974 yılındaki nükleer denemesinden sonra kurulmuştur. NSG ilkeleri, Zangger Komitesi’nin tetik listesini kendi nükleer ihracat kurallarına katmıştır. 1991 yılında Irak’ın nükleer programının derinliği ve genişliği farkedildikten sonra, NSG kurallarını çift yönlü kullanılan malzemeleri içerecek ve alıcı ülkenin, nükleer aktarımda tam kapsamlı koruyu önlemler talep etmesini şart koyacak şekilde güncelledi. 2000’in başlarında tedarikçi kurallarının sıkılaştırılması için geniş bir çaba sözkonusuydu. 2011 yılında NSG, hassas zenginleştirme ve yeniden işleme teknolojilerinin ihracatına daha sıkıca odaklanan yeni kurallarını geçirdi.
Avustralya Grubu
Avustralya Grubu, oy birliği esasıyla, ihracatçılara veya aktarma ülkelerine kimyasal ve biyolojik silahların daha da yayılmasının riskini en aza indirmek için çalışan gayrı resmi bir oluşumdur. 41 üye ülke, her yıl biraraya gelerek, silahlanmak isteyen ülkelerin kimyasal silahlar konvensiyonunca yasaklanan malzemelere erişmemesini sağlamak için toplanırlar.
Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi(MTCR)
MTCR, balistik füzelerin, insansız hava araçlarının ve ilgili teknolojilerin yayılmasını engellemek ortak amacını paylaşan gayrıresmi bir ülkeler topluluğudur. Rejim, malzemeler ve teknoloji ile ilgili dökümanlarda belirtilen kurallardan oluşur. Kurallar, ulusal kontrol ve prosedürler, iki kategorili ortak ihracat denetim listesi, ulusal uzay programlarına engel olmayan ve izinsiz tekrar devirlere izin vermeyen yapıdadır.
Malzeme ve teknoloji eki, malzemelerin kategorilerini tanımlamaktadır. Kategori I kısmı, bütün toket ve insan hava araçları(güdümlü füzeler dahil), sistemleri ve alt sistemlerinden oluşur. Kategori II ise füze ve insansız hava aracı yapımında kullanılabilecek itici ve ateşleyici bileşikleri ve metalleri kapsamaktadır.
Wassenaar Anlaşması
Wassenaar Anlaşması üyeleri, Soğuk Savaş’ta COCOM ülkelerininkilere benzer sert ihracat denetimlerini sürdürmekle yükümlüdür. Ülkeler bu kriterlere uydukları sürece üyelik evrensel ve ayrımcılıktan uzaktır:
- Silah veya ilgili çift kullanımlı mal ve teknolojileri üretmek/ihraç etmek;
- Davranışları kaygıya neden olan ülkelere silah veya hassas çift kullanımlı malzemelerin satışına izin vermeyen ulusal politikalar uygulamak;
- Uluslararası sınırlama ilke ve kurallarına sadık kalma;
- Tam etkili ihracat denetimleri uygulamak.
Üye ülkeler, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması, Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi, Kimyasal Silahlar Konvensiyonu ve BM Konvensiyonel Silahlar üyesi olmak veya bunlarla uyumlu hareket etmek zorundadır.
Komite 1971 yılında Claude Zangger tarafından (a) kaynak veya özel bölünebilir maddeler ve (b) özel bölünebilir maddelerin işlenmesi, kullanımı veya üretimi için tasarlanmış veya hazırlanmış maddelerin ve malzemeleri içeren bir “tetik listesi” hazırlamak için oluşturuldu. NPT’nin 3.2. Maddesi’ne göre bu maddeler koruyucu önlemlere maruz kalmalıydı. 1974 yılında Zangger Komitesi bir “tetik listesi” – koruyucu önlemleri “tetikleyecek” bir maddeler listesi- yayınladı ve bu maddelerin ihracatının yönetimini NPT’nin bir parçası olmayan NNWS’e bıraktı. ZAC, üç farklı cins kurallar oluşturdu: 1) patlayıcı olmaması garantisi, 2) IAEA koruyucu anlaşması, 3) Tekrar devir hükmü. Alıcı ülkenin, tekrar ihracatı gerçekleştirirken aynı hükümlere uyması gerekliliği.
Komite gayrıresmidir ve kurallar ulusal yasamayla uygulanır. İhracat konrol listeleri IAEA Bilgi Genelgesi 209’da yayınlanır.
Yayılma Güvenliği Girişimi, kitle imha silahlarının, taşıma sistemlerinin ve ilgili maddelerin dolaşımını kısıtlamak amacıyla uluslararası işbirliğini arttırmayı hedeflemektedir. Eski ABD Başkanı George W. Bush, PSI’yı 31 Mayıs 2003 yılında açıklamıştır. PSI, yeni bir uluslararası çerçeve yaratmadı. Hedeflerine ulaşabilmek için varolan ulusal makamları ve uluslararası hukuku kullanmak için tasarlanmıştır. İlk kez açıklandığında 11 ülke PSI işbirliğini yönlendiren “Kısıtlama İlkeleri Açıklaması”nı imzalamıştır. Mayıs 2012 itibariyle 98 ülke PSI ilkelerini onaylamıştır ama katılımın boyutu ülkeden ülkeye değişmektedir. PSI’nın bir sekreteryası bulunmamakla beraber 21 katılımcı ülkeden işler bir uzmanlar heyeti vardır.
UNSCR 1540, devlet dışı aktörlerin kitle imha silahları, ilgili maddeleri ve taşıma araçları elde etmesini engellemek için tüm ülkelerin ulusal önlemler aşmasını zorunlu kılmaktadır. BM Şartı’nın VII. Bölümü bünyesinde kabul edilen bu karar BM’ye üye tüm ülkeleri kapsamaktadır. Nisan 2011’de, Güvenlik Konseyi, UNSCR 1540’ın geçerliliğini 10 yıl arttırmıştır. Karar şunlarla ilgili hükümler içerir: 1) ihracat ve sınır kontrolü, 2) nükleer güvenlik ve fiziki engelleme 3) terörizm finansının engellenmesi, 4) ve benzer etkinlikler
